Checklists
Laatst gewijzigd op: 15 januari 2025
Arbeidstijdenwet, russtijden, nachtwerk

Regels rond pauzes

Pauzes geven werknemers de gelegenheid uit te rusten, het werk even achter zich te laten en zich te ontspannen. Na een lunch- of koffiebreak kunnen ze met hernieuwde energie en concentratie aan de slag. Het werk onderbreken met een pauze is niet alleen goed voor de productiviteit en het welzijn van werknemers, het is ook wettelijk verplicht. Zorg daarom dat je weet wat de verplichte pauzetijden zijn en welke uitzonderingen gelden. In de cao kunnen aanvullende regels staan. In overleg met de OR kan de bestuurder ook aanvullende afspraken maken.

Wat zegt de wet over pauzes?

Werknemers hebben volgens de Arbeidstijdenwet (ATW) recht op een pauze van een halfuur als zij 5,5 uur of meer op een dag werken. Dit mag ook twee keer een kwartier pauze zijn. Pauzes van korter dan een kwartier mogen wettelijk niet als pauzetijd worden gerekend. Bij een werkdag van meer dan tien uur heeft de werknemer recht op 15 minuten extra pauze. Degenen die minder dan 5,5 uur werken hoef je geen pauzetijd te geven.

TIP Uiteraard mag de bestuurder meer of langere pauzes geven dan het wettelijk minimum. Soms is dat zelfs aan te raden, bijvoorbeeld bij fysiek of emotioneel zwaar werk.

Pauze verplicht doorbetalen?

De bestuurder kan ervoor kiezen om pauzes door te betalen, maar hoeft dit niet te doen. Het is ook mogelijk om een deel van de pauzetijd door te betalen. Neem afspraken hierover op in de individuele arbeidsovereenkomst of in het (aanvullende) arbeidsvoorwaardenreglement (avr). Worden pauzes niet doorbetaald, dan moeten medewerkers langer werken om het aantal arbeidsuren te halen dat is afgesproken in de arbeidsovereenkomst.

Collectieve afspraken

In een cao kunnen afwijkende regels voor pauzetijden afgesproken worden: langere pauzes of meerdere pauzes op een dag. Welke afspraken ook worden gemaakt, werknemers moeten in ieder geval minimaal een kwartier pauze krijgen als zijn meer dan 5,5 uur op een dag werken.

TIP Aanpassingen in de arbeids- en rusttijden met je ook voorleggen aan de OR. Die heeft instemmingsrecht.

Overleg met werknemers

Natuurlijk moet de bestuurder allereerst de wet en de cao volgen. Maar hij moet ook in gesprek met de medewerkers zelf. Zij kunnen als geen ander aangeven op welke momenten ze hun werkzaamheden het makkelijkst en liefst onderbreken. De wet zegt over dat overleg het volgende:

  • De bestuurder moet vanwege zijn informatieplicht minimaal twee keer per jaar met de OR of PVT overleggen, waarbij ook het arbeidstijdenbeleid besproken moet worden.
  • De OR heeft zowel initiatiefrecht als instemmingsrecht op het gebied van arbeidstijdenbeleid. De bestuurder kan de werk- of pauzetijden niet aanpassen zonder instemming van de OR. Vervolgens moeten individuele werknemers ook akkoord gaan.
  • Medewerkers hebben een controlefunctie: zij zijn medeverantwoordelijk voor het bewaken van de wettelijke pauzetijden.

Zwangere werkneemsters

Zwangere vrouwen hebben volgens de wet recht op regelmatige pauzes en extra pauzetijd. De extra pauzes hebben een maximale duur van een achtste van de totale werktijd. Dat komt bij een werkdag van acht uur neer op een uur pauze. Deze extra pauze geldt als werktijd en komt boven op het wettelijke minimum aan pauzetijd waar elke werknemer recht op heeft. Dezelfde regels gelden voor werkneemsters die korter dan zes maanden geleden zijn bevallen. Zij mogen daarnaast de eerste negen maanden na de bevalling hun werk onderbreken voor borstvoeding of kolven. Dit zijn doorbetaalde pauzes met een maximale duur van een kwart van de werktijd per dienst.

Jongeren

Jongeren van 13 tot 15 jaar hebben recht op een aaneengesloten pauze van minimaal een half uur als zij 4,5 uur of langer werken. Ook 16- en 17-jarigen hebben recht op een half uur pauze op een werkdag van 4,5 uur of langer. Het verschil is dat zij ook twee keer een kwartier pauze mogen hebben in plaats van een keer een half uur aaneengesloten.

Oproepbaarheid

Tijdens pauzes moet een werknemer helemaal vrij zijn van het werk en mag hij doen wat hij zelf wil. Activiteiten als een lunchvergadering mag je daarom niet beschouwen als pauze. Ook is er geen sprake van pauze als de werknemer stand-by moet blijven op de werkvloer, bijvoorbeeld om de telefoon te beantwoorden of beschikbaar zijn voor eventuele klanten. Bij onvoorziene omstandigheden kan een leidinggevende zijn medewerkers wel oproepen tijdens hun pauze. In dat geval moet je vooraf met de werknemers afspreken dat zij bereikbaar blijven. Dit is een zogenaamde ‘geconsigneerde pauze’.

TIP Geconsigneerde pauzes tellen gewoon als pauzetijd, zolang de werknemer niet wordt opgeroepen. Mag hij zijn werkplek niet verlaten, dan telt de pauze wel als arbeidstijd.

Geen pauze

Soms maakt de aard van de werkzaamheden het voor medewerkers lastig om hun werkplek te verlaten voor pauze. Dit is bijvoorbeeld het geval als iemand op locatie werkt en er geen collega in de buurt is om het werk over te nemen. De leidinggevende mag dan besluiten dat de werknemer geen pauze krijgt. Dit moet wel met instemming van de OR gebeuren.

TIP Werknemers die geen pauze kunnen nemen mogen gemiddeld maximaal 44 uur per week werken over een periode van 16 weken.

Meer lezen over dit onderwerp? Bekijk dan https://performa-or.nl/checklist/werktijden/