Nachtwerk en gezondheid

Als werknemers ook ’s nachts moeten werken, is het de zorgplicht van de werkgever om de gezondheidsrisico’s te minimaliseren die met nachtwerk samenhangen. Het is bekend dat nachtwerk de biologische klok in de war schopt. Tijdens nachtwerk zijn werknemers actief op het moment dat het lichaam rust wil en krijgen ze pas rust op het moment dat het lichaam normaal gesproken actief is. Minder bekend is dat bij nachtwerk ook de risico op ernstige gezondheidsproblemen als diabetes type 2, hartklachten, beroertes en slaapproblemen toenemen.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen. De beste preventie is helemaal geen nachtwerk. Als je organisatie niet onder nachtwerk uitkomt, kijk dan of het te reduceren valt tot het hoogstnoodzakelijke. Dit is wat de werkgever verder kan doen:

Bied gelegenheid tot het nemen van voldoende (korte) pauzes om even te bewegen.
Zorg dat er powernaps gedaan kunnen worden van een kwartiertje.
Voorkom te veel en te zwaar eten, bied hoogstens een lichte maaltijd aan.
Beperk het gebruik van felverlichte computerschermen, mobieltjes of bewakingsmonitoren; vaak is de intensiteit en de kleur (liever geen blauw licht) instelbaar.
Voorkom dat (oververmoeide) werknemers na afloop van hun nachtdienst niet met eigen vervoer naar huis gaan, de kans op ongelukken is dan het grootst.

Preventief Medisch Onderzoek

Een Preventief Medisch Onderzoek (PMO) gericht op nachtwerk geeft werkgevers en werknemers inzicht in hun gezondheid en de risico’s door het nachtwerk. Werknemers hebben recht op zo’n gezondheidsonderzoek, maar zijn niet verplicht om er aan deel te nemen als de werkgever het aanbiedt.

RI&E

Omdat nachtwerk genoeg gezondheids- en arbeidsrisico’s met zich meebrengt, is het verstandig in de risico- inventarisatie en evaluatie (RI&E) aandacht te besteden aan:

de noodzaak om nachtdiensten in te zetten;
de onderbouwing van het nachtdienstrooster volgens de Arbeidstijdenwet;
de gevolgen voor de gezondheid van werkenden door nachtdiensten;
mogelijke afwijkende arbeidsomstandigheden;
de faciliteiten tijdens de nachtdienst zoals pauzes, maaltijden of tussendoor slapen;
de gecombineerde belasting van nachtwerk met andere zware omstandigheden, zoals fysieke arbeid, veiligheidsrisico’s en mogelijk als enige aanwezig zijn op de werkvloer;
de gevolgen voor de werk-privébalans van werknemers en de mogelijkheid om dit te bespreken met u als werkgever.

Leefstijladvies

De werkgever kan de medewerkers ook leefstijladvies geven over preventieve maatregelen die zijzelf kunnen nemen. Denk hierbij het zorgen voor een goed verduisterde slaapkamer en het afzien van alcohol, tabak en cafeïne vlak voor het slapen gaan.

Klachten

Heeft een werknemer eenmaal klachten als gevolg van de nachtdiensten, dan is het verstandig dat deze werknemer voorlopig geen nachtdiensten meer draait. Hiermee voorkomt de werkgever dat de klachten verergeren en de werknemer mogelijk langere tijd uitvalt. Ook is het verstandig de werknemer bij toenemende klachten meteen door te sturen naar de bedrijfsarts. Wees er alert op dat de werknemer ook echt niet meer ingepland wordt voor de nachtdienst.

OR: toezien op de naleving van de werktijden en arboregels

In artikel 28 van de Wet op de ondernemingsraden is vastgelegd dat de OR toeziet op de naleving van de voorschriften op het gebied van arbeids- en rusttijden en arbeidsomstandigheden. Zorg er dus voor dat je op de hoogte bent van de in jouw organisatie geldende regels. Ga regelmatig na bij de achterban of de regels niet worden overtreden. Krijgt de OR signalen dat de regels worden overtreden? Vraag de bestuurder dan om naleving van de regels in de overlegvergadering.

OR: instemmingsrecht bij regelingen rond werktijden en vakantie

De OR heeft volgens artikel 27 lid 1a WOR instemmingsrecht bij voorgenomen besluiten van de bestuurder over de vaststelling, wijziging of intrekking van een arbeids- en rusttijdenregeling of een vakantieregeling. Zijn er dus nadere afspraken hierover in jullie organisatie, dan zijn die pas geldig nadat de OR daarmee heeft ingestemd.

OR: achterban raadplegen

Veranderingen in arbeids- en rusttijden hebben voor veel individuele werknemers verstrekkende gevolgen. Ze kunnen invloed hebben op de werk-privébalans. Let daarom goed op als de bestuurder een wijziging in de werktijden. Veel OR’en maken gebruik van een OR-enquête om de mening van de achterban te peilen. Doe dit vooral ruim voorafgaand aan een instemmingsverzoek. Het opzetten en verwerken van een enquête kost immers de nodige tijd en aandacht.

Meer lezen over dit onderwerp? Bekijk dan de checklist Werktijden.