Omgaan met zwaar werk

Arbeidshygiënische strategie

De aanpak van risico’s voor gezondheid en veiligheid bij zwaar werk kan het beste worden opgezet aan de hand van de volgende stappenplan van de arbeidshygiënische strategie. In eerste instantie gaat het er dan om de aard van het zware werk zelf aan te pakken, dat wil zeggen ‘bij de bron’, in laatste instantie om persoonlijke beschermingsmiddelen.

Stap 1: Bronaanpak

Maatregelen zijn het meest effectief als ze het risico bij de bron aanpakken. Denk aan het vervangen van een schadelijke stof door een veiliger, minder schadelijk alternatief, zware materialen vervangen door lichtere materialen (bijvoorbeeld aluminium hulpmiddelen in plaats van stalen hulpmiddelen) of het toepassen van nieuwe technologische ontwikkelingen (zoals machines die het werk lichter maken).

Stap 2: Collectieve maatregelen

Als bronmaatregelen niet mogelijk of ontoereikend zijn, kunnen er beschermende maatregelen op bedrijfsniveau worden genomen. Denk bijvoorbeeld aan het verplaatsen van een machine met geluidsoverlast, de zorgen voor betere ventilatie of de toepassing van tilnormen.

Stap 3: Individuele maatregelen

Voldoen collectieve maatregelen ook niet, dan kan je mogelijkheden zoeken om individuele maatregelen te nemen. Denk daarbij aan het werk anders organiseren of het introduceren van taakroulatie bij repeterende handelingen.

Stap 4: Persoonlijke beschermingsmiddelen

Als alle bovenstaande stappen onvoldoende effect hebben, kan de werkgever persoonlijke beschermingsmiddelen verstrekken, zoals gehoorbescherming, veiligheidshelmen en -schoenen, (las)brillen en beschermende kleding en handschoenen. Daarbij zijn duidelijke gebruiks- en onderhoudsinstructies en het toezicht daarop van cruciaal belang, net als persoonsgerichte voorlichting over de beschermingsmiddelen. Laat (meewerkend) leidinggevenden dan ook daarvan gebruikmaken, zo geven ze het goede voorbeeld.

Concrete acties en maatregelen

Aan welke bijbehorende acties en maatregelen kan je denken in je eigen organisatie om te zorgen dat het werk veilig uitgevoerd kan worden.

1. Zorg voor een goede risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)

• Beschrijf in de verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) de arborisico’s en in het plan van aanpak de maatregelen ter bescherming van de werknemers opneemt.
• Betrek de ondernemingsraad zo vroeg mogelijk in het proces van (de actualisatie van) de RI&E en het bijbehorend PvA. De OR heeft volgens de Wet op de ondernemingsraden instemmingsrecht bij deze zaken.
• Kleinere bedrijven kunnen bij de opstelling en naleving van een RI&E gebruikmaken van een branche-RI&E.
• Kijk goed of er een geldende arbocatalogus is in de sector en sluit daarbij aan. De arbocatalogus moet eens in de zes jaar vernieuwd worden en door de arbeidsinspectie worden getoetst.

2. Zorg voor een breed gedragen taakroulatie

• Taakroulatie draagt bij aan minder repeterende werkzaamheden en daarmee aan het voorkomen van fysieke en/of mentale slijtage.
• Houd het werk van werknemers daarom afwisselend. Maak werknemers multi-inzetbaar zodat er meer variatie in het werkt komt. Variatie in werk met meerdere taken, allround vakmanschap en taakroulatie leiden ertoe dat werknemers uitgedaagd blijven in hun werk en er plezier in houden.
• Stap voor een breder gedragen taakroulatie over van individuele verantwoordelijkheid naar gezamenlijke verantwoordelijkheid in teamverband.
• Vergroot de regelmogelijkheden voor de werknemer: dat draagt bij aan vergroting van de autonomie en aan het werkplezier.
• Zorg voor ook een sociaal veilige omgeving waarin niet alleen leidinggevenden, maar ook collega’s elkaar durven aan te spreken op gedrag.

3. Zorg voor goed herstel na ploegendiensten en onregelmatige diensten

• Maak een analyse van en afspraken over goed herstel van werknemers in ploegendiensten. Daarin kan onder meer de risicofactor leeftijd worden meegenomen.
• Faciliteer extra recuperatiemogelijkheden voor oudere werknemers op alle niveaus (groepsgewijs en individueel) tussen de werkzaamheden door en na het werk, vrijstelling van nachtdiensten.
• Gebruik ergonomische roosterprincipes bij nachtwerk: goed ontworpen roosters die een bijdrage leveren aan beter, veiliger en gezonder werken. Bijvoorbeeld vijf ploegendiensten boven drie ploegendiensten en voorwaarts roteren in plaats van achterwaarts roteren.
• Pas indien mogelijk het principe van zelfroosteren zoveel mogelijk toe, met inachtneming van de ergonomische roosterprincipes.

4. Blijf in gesprek met werknemers over veiligheid

• Zorg voor goede voorlichting over en controle op de toepassing van collectieve en individuele maatregelen en persoonlijke beschermingsmiddelen, en herhaal deze met regelmaat. Check ook of werknemers de voorlichting en instructies begrijpen.
• Geef de werknemer inzicht in het eigen werkvermogen. Het werk en de werkplek kunnen dan gemakkelijker worden afgestemd op de mogelijkheden, behoeften en wensen van de werknemer. Het afnemen van een werkscan is hierbij een hulpmiddel.
• Ga vroegtijdig en regelmatig in gesprek met werknemers over hun vitaliteit en inzetbaarheid, zodat zij het werk in gezondheid kunnen blijven uitvoeren.
• Bied de werknemer de mogelijkheid een periodiek medisch en een periodiek arbeidsgezondheidsdeskundig onderzoek te doen (gefaciliteerd en gestimuleerd door de werkgever en leidinggevende), waarbij de privacy van de werknemer in acht wordt genomen.