Wie is de beste voorzitter van de OR?

‘Het maakt nogal een verschil wie de voorzitter is van de ondernemingsraad!’ Die verzuchting hoor ik vaak van OR-leden. Ik kan ze geen ongelijk geven. Het maakt inderdaad veel uit wie het team aanstuurt. Of het om een hiërarchische of zelfsturende organisatie gaat, speelt daarbij niet zo’n grote rol.

Bijzonder team

En dan is een ondernemingsraad ook nog eens een erg bijzonder team. We zeggen altijd dat ieder OR-lid gelijk is aan elk ander OR-lid. Maar is dat wel zo? Dit gaat niet op voor de functie waarin hij of zij werkt in de organisatie. Ook niet als het gaat om kennis van en ervaring met het medezeggenschapswerk. En tot slot gaat dit ook niet op qua vaardigheden en scholing voor de rol van OR-voorzitter.

Recht op de rol van voorzitter?

Het uitgangspunt dat iedere medewerker – behalve de bestuurder – het recht heeft op een zetel in de OR is vastgelegd in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Maar veronderstelt dat ook dat ieder verkozen OR-lid ‘recht heeft op’ de rol van voorzitter van de OR?

Vage selectie

Het proces om een voorzitter te selecteren in een OR is nogal vaag. Is het degene die zich toont als haantje de voorste? Of het best gebekte oude OR-lid? De meest ervaren man of vrouw? Of moet er rekening gehouden worden met managementvaardigheden? Moet de OR-voorzitter geschoold zijn op die rol?

Ongrijpbaar

Het blijkt voor veel ondernemingsraden elke keer weer een spannend proces te zijn om de voorzitter van de OR te kiezen. Sommige OR-leden zijn wel geschikt, maar roeren zich niet of te laat in een tweedaagse bijeenkomst. Anderen roeren zich (te) nadrukkelijk, en blijken juist daardoor af te vallen. Het is doorgaans een ongrijpbaar proces, waarbij veel (rand)zaken een factor zijn. Denk aan het aantal stemmen dat iemand kreeg. Of uit welke kiesgroep of onderdeel in het bedrijf een OR-lid komt. Soms zelfs of iemand uit een bepaalde bloedgroep voortkomt, die is ontstaan uit een fusie of eerdere overname. Of je het lang volhoudt ´ s avonds aan de bar op de eerste trainingsdag telt soms ook nog mee. Een onduidelijk proces dat het midden houdt tussen mogelijk geschikt zijn en wel geschikt zijn, maar niet gewenst om een onbelangrijke reden.

Het kennen en kunnen van de OR-voorzitter

Een OR-voorzitter is vooral een teambuilder en procesbewaker in de medezeggenschap. Met alle diversiteit van de OR, ofwel: verschillende meningen en talenten, moet je uiteindelijk ook nog de nodige meters maken. Om dat goed te kunnen moet je gewoon van goeden huize komen. Je hebt enige ervaring nodig met het hanteren van de groepsdynamiek, het plegen van interventies en het kunnen onderhandelen over argumenten. Herformuleren van standpunten en ze samenbrengen tot een nieuw gedeeld standpunt is belangrijk in vergaderingen. Maar veel meer nog heb je inlevingsvermogen nodig en de moed om in te grijpen als het dreigt te ontsporen.

Meteen in het diepe

Een OR-voorzitter krijgt doorgaans geen tijd om te acclimatiseren. Hij of zij moet direct aan de bak. Als trainer kan je hem nog een dag in de luwte houden op de tweede scholingsdag, maar daarna gaat het los. Onderken als OR-voorzitter dat je er niet voor bent opgeleid. Weet dat er mogelijkheden zijn om opgeleid te worden. Leer dat je niet alles in je eentje kan en aankan. Schakel het dagelijks bestuur actief in en ook de (ambtelijk) secretaris van de OR.

Voorzitters kiezen met energie

In de afgelopen 7 jaar heb ik veel startende OR’en begeleid. Daarin heb ik veel voorzitters gekozen zien worden. Het is mij duidelijk geworden dat het vooral gaat om het kunnen behouden van de energie voor de rol van OR-voorzitter. En energie komt niet van kennis, kunde, competenties of vaardigheden. Energie komt voort uit en wordt gevoed door voorkeuren.

‘Voorspelbaar’

Om de beste OR-voorzitter te ontdekken binnen de ondernemingsraad helpt het de OR heel erg om van tevoren inzicht te krijgen in de voorkeuren van alle leden. Daar zijn een aantal instrumenten voor. Zelf maak ik veel gebruik van de methode Breinvoorkeuren NBI ®. Voorspellen blijft altijd moeilijk, maar meer informatie over de voorkeuren zegt wel degelijk iets over het toekomstig effectief zijn in die bijzondere rol.

Een goed begin

Dergelijke instrumenten kunnen het beste ingezet worden door alle nieuwe OR-leden voorafgaand aan een starttraining de online vragenlijsten aan te bieden. In de startconferentie krijgt iedereen zijn eigen profiel en dat van elkaar te zien. Er is niet per se een beste breinvoorkeur voor een OR-voorzitter. Wat wel heel duidelijk wordt, is vanuit welke voorkeur de OR-voorzitter energierijk kan blijven functioneren in zijn rol. Ook wordt duidelijk waar de ondernemingsraad zijn voorzitter op mag remmen als hij zijn sterkste voorkeur weer eens laat lopen.

Als je dat van elkaar en juist ook van de voorzitter weet, kan het de hele ondernemingsraad helpen om effectiever te beginnen aan de zittingstermijn.