Over consumanderen en eerlijker delen

Je zou denken dat oliebedrijven volop bezig zijn met de omslag van de fossiele brandstoffen naar meer duurzame en milieuvriendelijke energiebronnen. Niets is minder waar. Zo gaf vorig jaar de Shell-topman Wael Sawan aan volledig in te blijven zetten op olie en gas. Niet alleen omdat hij verwacht dat we die nog lang nodig zouden hebben, maar ook – en vooral – omdat de aandeelhouders dat willen. Recentelijk stelde de ING dat zij in fossiele brandstoffen blijft investeren. Old school aandeelhouderskapitalisme dus. We staan erbij en we kijken ernaar. We zijn er dus nog niet.

Of we nu gaan consuminderen durf ik niet te zeggen, maar het consumanderen lijkt er wel in te zitten. Anders consumeren dus, met oog voor milieu, natuur en klimaat. Per 1 januari 2025 zal elk bedrijf ESG-rapportages in hun jaarverslagen moeten opnemen, waardoor zij maatregelen met betrekking tot milieu, sociaal beleid en goed bestuur niet alleen moete rapporteren, maar ook kwantificeren. Dat zal niet zonder slag of stoot gaan, getuige het feit dat regeringspartijen PVV en VVD hier kritisch tegenover staan. Toch komt er duidelijk meer aandacht voor circulair consumeren. Denk maar eens aan de praktische initiatieven van Ikea, met het aanbieden van tweedehands meubels. Of aan H&M, die nu ook tweedehands kleding verhuurt. Bedrijven lopen vaak voorop de politiek.

Een andere ontwikkeling is meer aandacht voor de positie van werknemers. Dat gaat over arbeidsomstandigheden, maar ook over eerlijker delen in de winst. Van ‘shareholder value’ naar ‘stakeholder value’, zoals Paul Polman – oud-topman van Unilever – enige jaren geleden bepleitte. Niet meer alle ballen op de aandeelhouders, maar ook op andere stakeholders, zoals de samenleving en de eigen werknemers. Steeds vaker kunnen werknemers participeren in het aandelenkapitaal met certificaten. Daarvoor worden beheersstichtingen opgetuigd waar aandelen worden omgezet in certificaten, bedoeld voor de werknemers en vaak ook bestuurd door werknemers.

De vraag is of ondernemingsraden ook wat moeten met zaken als milieu, productieketens en werknemersparticipatie. Dat antwoord is ondubbelzinnig ‘ja’. Alleen al op het bevorderen van milieumaatregelen hebben OR’en een taak op basis van artikel 28 van de WOR. Het instellen van een milieuvolgsysteem valt onder het adviesrecht van artikel 25. Bij een regeling voor winstdeling heeft de OR zelfs instemmingsrecht volgens artikel 27. De OR kan elk ‘belangrijk’ onderwerp op de overlegagenda plaatsen en de bestuurder is volgens artikel 23 verplicht daar gemotiveerd op te reageren. En de OR kan buiten de kaders van de WOR in een convenant afspraken met de bestuurder maken (artikel 32). Ik laat in het midden of dit voldoende is, maar stel wel vast dat de medezeggenschap veel mogelijkheden heeft. Die kansen benutten, passend in maatschappelijke ontwikkelingen, daarin kan de OR een wereld van verschil maken.

Driekant Training en Advies is partner van OR Live 2024 op 16 oktober en geeft verschillende workshops, bekijk hier het volledige programma.