Besluitvorming
Besluitvorming, of wel het (mede) nemen van besluiten, is een van de belangrijkste activiteiten van de ondernemingsraad. Besluiten geven duidelijkheid, zowel voor de ondernemingsraad (OR) als voor de bestuurder en achterban. Zo weet iedereen waar hij aan toe is. Toch is het nemen van besluiten in de praktijk niet altijd even gemakkelijk. Bekijk in deze checklist de verschillende modellen en typen besluitvorming en bepaal de passende methode voor uw OR.
Duidelijkheid
Tijdens een OR-vergadering zijn stevige discussies niet ongewoon. Soms wordt er een concreet voorstel gedaan, maar wordt er niet direct op het voorstel gereageerd. Dan is het niet duidelijk of het bij een voorstel blijft of dat het daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Vaak ontdekt u dit pas na de vergadering en moet u weer op de volgende vergadering wachten om er alsnog een besluit over te nemen.
Ga eens staand vergaderen. U zult merken dat het overleg efficiënter verloopt. De vergaderingen zijn dan ook sneller afgelopen.
Rationele model
Het rationele model wordt over het algemeen gezien als het ideale model voor besluitvorming. De OR formuleert de belangrijkste criteria waar een besluit aan moet voldoen. Vervolgens kunt in de discussie de geformuleerde voorstellen en suggesties langs deze meetlat leggen. Het voorstel dat aan alle of de meeste criteria voldoet, wordt aangenomen. Dit model werkt alleen goed als de criteria helder en toetsbaar zijn en de voorstellen concreet genoeg.
Zorg voor meer algemene beoordelingscriteria en bekijk welke oplossing het meest haalbaar is.
Politiek model
In de OR kunnen er meerdere belangen spelen en OR-leden hebben vaak een bepaalde, verschillende visie op zaken die ze in de oplossingen terug willen zien. Het besluit dat genomen wordt, is het besluit dat de meeste belangen dient of waar de leden van de OR met de meeste ‘macht’ achter staan. Alhoewel er in de OR geen formele hiërarchie is, kunnen er wel machtsbronnen spelen zoals: deskundigheid, ervaring en sociale vaardigheden.
Niet alleen OR-leden onderling proberen invloed uit te oefenen op het OR-besluit, ook de bestuurder of HR hebben belang bij hoe de OR zich opstelt.
Consensus model
‘Consensus’ wil zeggen dat er een besluit komt waar iedereen achter kan staan. Omdat in de OR mensen zitten met verschillende visies die gekozen zijn door hun achterban, wordt er vaak gestreefd naar besluiten op basis van consensus. Dit besluitvormingsmodel werkt het best in kleine groepen van vijf of hooguit acht mensen. Dan is het nog mogelijk om naar elkaar te luisteren, ieders argumenten te wegen en eventueel de eigen opvattingen bij te stellen. Een besluit wordt pas genomen als iedereen er achter staat. De voorzitter zoekt naar aspecten waar iedereen het over eens is en formuleert voor de andere punten voorstellen waar niemand grote bezwaren tegen heeft.
Deze manier van besluitvorming kost meer tijd, maar versterkt vaak de onderlinge band.
Unaniem model
Alle leden staan achter het besluit. Feitelijk betekent dit dat ieder lid een soort vetorecht heeft. Voor de voorzitter is het zaak om vooral te zoeken naar aspecten waar iedereen het over eens is. Verder formuleert de voorzitter bij alle discussiepunten voorstellen waar iedereen zich in kan vinden.
Besluit niet te vroeg. Investeren in het creëren van draagvlak en samenhang binnen de OR is de moeite waard.
Meerderheidsbesluit
Dit is de traditionele methode, vaak op basis van een meerderheid van stemmen. Blijf bedacht op loyaliteit van de minderheid bij de uitvoering van de besluiten. De minderheid is het niet eens met het besluit maar legt zich erbij neer. De voorzitter zoekt vooral naar de grootste gemene deler. Voor de discussiepunten wordt vanuit het principe ‘water bij de wijn’ naar middenwegen gezocht.
Gelegenheidscoalitie
Een fractie of gelegenheidscoalitie drukt een standpunt door op basis van een vorm van macht. De meerderheid legt zich schoorvoetend bij het besluit neer of onthoudt zich.
Besteed bij een stemming aandacht aan óf en hóe een minderheidsstandpunt naar buiten gebracht kan worden. Laat zien dat de OR een democratisch model gevolgd heeft. OR-vergaderingen en notulen zijn openbaar.
Dagelijks bestuur-methode
Het DB formuleert vóór de vergadering enkele in hun ogen haalbare voorstellen. De OR-leden kunnen op deze voorstellen bezwaar maken. De voorzitter heeft een grote inbreng in de discussie. In overleg met andere DB-leden formuleert de voorzitter – op basis van de discussie en een inschatting van het draagvlak – het uiteindelijke besluit.
Voorzittersmethode
Deze methode betreft een gedelegeerde besluitvorming. De OR-leden formuleren voorwaarden en conceptbesluiten. De voorzitter formuleert op basis van zijn autoriteit een compromis of eigen besluit. De besluitvorming wordt feitelijk voor een belangrijk deel gedelegeerd naar de voorzitter. De voorzitter verwerft deze positie op basis van zijn autoriteit, ervaring, kennis of een andere machtsfactor.
Mandaat
De OR geeft een van zijn leden of een groep van leden, bijvoorbeeld een commissie, feitelijk de bevoegdheid om naar eigen inzicht een besluit te nemen. Formuleer wel randvoorwaarden waaraan het besluit moet voldoen.