Wettelijke en bovenwettelijke vakantiedagen

Wettelijke vakantiedagen

Het minimumaantal vakantiedagen waarop een werknemer recht heeft is bij wet vastgelegd. Deze dagen worden ook wel de wettelijke vakantiedagen genoemd. Dat aantal bedraagt vier keer het aantal werkuren in een week. Een werknemer die fulltime werkt (40 uur) heeft dus in ieder geval recht op 20 vrije dagen per jaar. Bij deeltijdwerk wordt de vakantieopbouw naar rato berekend. Naast de wettelijke vakantiedagen heeft een werknemer vrij op enkele feestdagen, bijvoorbeeld met Kerstmis.

De bestuurder mag niet negatief afwijken van het wettelijk aantal vrije dagen. Wel mag de bestuurder extra dagen toekennen. In de cao of het personeelsreglement kunnen deze extra vrije dagen zijn afgesproken.

Vervallen wettelijke vakantiedagen

Wettelijke vakantiedagen moeten binnen een half jaar na het opbouwjaar opgenomen zijn. Is dat niet het geval, dan vervallen de niet opgenomen vakantiedagen. Hierop is één uitzondering. Als de werknemer aannemelijk kan maken dat door extreme drukte het onmogelijk was om dagen, die hij uit het voorgaande jaar over had, op te maken, blijven deze dagen wel vijf jaar geldig. Het komt voor dat bij cao of schriftelijke overeenkomst met werknemers een ruimere vervaltermijn is afgesproken.

De bestuurder moet werknemers op tijd informeren over de vervaltermijn en de gelegenheid geven de openstaande vakantiedagen alsnog op te nemen. Doet de bestuurder dat niet, dan vervallen de dagen niet automatisch.

Bovenwettelijke vakantiedagen

In de cao, het personeelsreglement of de individuele arbeidsovereenkomsten kunnen meer vakantiedagen worden toegekend dan de minimale verplichte wettelijke vakantiedagen. Bovenwettelijke vakantiedagen zijn maximaal vijf jaar geldig. Bestuurder en werknemer kunnen overeenkomen bovenwettelijke vakantiedagen af te kopen. Dat mag niet bij wettelijke vakantiedagen.

Vakantie opnemen

In principe mogen werknemers zelf bepalen wanneer zij hun vrije dagen willen opnemen. Zij moeten daarvoor echter wel toestemming vragen aan hun manager. Dat verzoek kan alleen worden geweigerd bij zwaarwegende bedrijfsbelangen, bijvoorbeeld een noodsituatie of omdat de werknemer onmisbaar is in verband met een naderende deadline. De werkgever kan overigens alleen een vakantieaanvraag weigeren door dit schriftelijk binnen twee weken na de aanvraag kenbaar te maken.

Reageert de bestuurder niet binnen twee weken, dan is de werkgever stilzwijgend akkoord gegaan. Heeft de werkgever eenmaal toestemming verleend, dan kan de vakantieaanvraag alleen vanwege zwaarwegende bedrijfsbelangen worden ingetrokken. Eventueel gemaakte kosten (bijvoorbeeld een geboekte vakantie) moet de werkgever dan vergoeden.

Rechten rondom vakantie

Het is wettelijk vastgelegd dat een werkgever zijn werknemers in de gelegenheid moet stellen om per kalenderjaar minimaal de wettelijke vrije dagen op te nemen. Ook heeft een werknemer het recht om eens per kalenderjaar minimaal veertien dagen achtereen vrij te zijn, of twee keer per jaar zeven dagen.

Check het vakantiereglement in je organisatie op de geldende wetgeving en cao. Artikel 28 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) bepaalt dat de OR erop toeziet dat de bestuurder aan (wettelijke) voorschriften voldoet.

Cao

Vaak staan er aanvullende regels voor vakantiedagen in de cao. Zo hebben sommige cao’s een collectieve vakantie (denk aan het onderwijs of de bouw) of een langere onafgebroken vakantieperiode dan twee weken. Soms zijn afspraken gemaakt over feestdagen waarop het minder vanzelfsprekend is om vrij te krijgen, zoals Goede Vrijdag en Bevrijdingsdag. Is dit niet het geval, dan moet een werknemer een vakantiedag opnemen als hij die dag vrij wil. Kijk daarnaast of de cao afspraken bevat over een salaristoeslag voor werken tijdens bepaalde feestdagen.

Niet alle organisaties vallen onder een cao. In dat geval zijn eventuele bovenwettelijke vrije dagen opgenomen in het personeelsreglement of in de individuele arbeidsovereenkomst. Deze afspraken mogen nooit in negatieve zin afwijken van de minimale wettelijke rechten.

Arbeidsduurverkorting

Naast wettelijke en bovenwettelijke vakantiedagen bieden sommige cao’s de mogelijkheid om Arbeidsduurverkorting (adv) op te bouwen. Bij Arbeidsduurverkorting (adv) werk je iedere week meer uren dan in je contract staat. Die extra gewerkte uren neem je op een ander moment op. Bijvoorbeeld je werkt 40 uur per week, maar je hebt een contract voor 38 uur per week. Een keer per twee weken neem je dan bijvoorbeeld een middag of ochtend vrij.

Bedenk wel dat een werknemer die twee uur per week spaart, op jaarbasis zo’n twee en een halve week extra vrij kan nemen. Maak daarom afspraken dat adv-dagen bijvoorbeeld elke maand opgenomen moeten worden.

Vakantiereglement

Als je niet onder een cao valt, kan je als OR de bestuurder vragen een vakantiereglement op te stellen. Zo’n reglement geeft duidelijkheid over de in de organisatie geldende regels rond vrije dagen. Zo kunnen er regels in staan over het aantal vrije dagen, de maximale aaneengesloten vakantieperiode, werken tijdens feestdagen, verplichte vrije dagen en overwerkuren. Denk hierbij aan de vrijdag na Hemelvaart die vaak als verplichte vrije dag wordt aangewezen.

Bedenk wel dat een werknemer die twee uur per week spaart, op jaarbasis zo’n twee en een halve week extra vrij kan nemen. Maak daarom afspraken dat adv-dagen bijvoorbeeld elke maand opgenomen moeten worden.

Vrije dagen sparen

Soms willen werknemers vrije dagen ‘sparen’ bijvoorbeeld om een lange reis te kunnen maken. Ook kan het zijn dat de werknemer er door drukte niet aan toekomt alle vrije dagen op te maken. Een werknemer moet dan wel goed opletten om wat voor vrije dagen het precies gaat. Wettelijke vrije dagen vervallen namelijk een half jaar na het opbouwjaar, bovenwettelijke dagen na vijf jaar.

Overwerk

In de wet is niets geregeld over het meenemen van uren die werknemers hebben opgebouwd door overwerk. Dit betekent dat de bestuurder dit zelf kan regelen in het vakantiereglement of in de  individuele arbeidsovereenkomsten. Tenzij het al bij cao is geregeld. Is er niets in de cao of het personeelsreglement geregeld, dan zijn er twee mogelijkheden, de overuren uitbetalen of de overwerkuren aanmerken als vrije uren die de werknemer op een ander moment als vrije tijd opneemt, de zogenaamde tijd voor tijd-regeling.

Maak bij de tijd voor tijd-regeling goede afspraken, bijvoorbeeld of de overwerkuren mogen worden meegenomen naar het volgende jaar of kiezen voor een limiet. Je moet werknemers die uren dreigen te ‘verliezen’ wel altijd in de gelegenheid stellen om deze uren op te kunnen nemen.

Instemmingsrecht

Valt je organisatie niet onder een cao, dan kan je als OR veel meer invloed uitoefenen. Je hebt immers instemmingsrecht als de bestuurder de vakantieregeling vaststelt, wijzigt of intrekt. Als er vragen van de achterban komen, kan je ook zelf initiatief nemen door het onderwerp op de agenda van de overlegvergadering te zetten.

Meer lezen over het vastleggen van regels rond vakantie in jouw organisatie? Bekijk dan de checklist Vakantiereglement.