Beroepsziekten

Aan werken zitten gezondheidsrisico’s die kunnen leiden tot beroepsziekten. Zowel lichamelijk als geestelijk. Deze risico’s worden natuurlijk zo veel mogelijk beperkt door uw bestuurder en in de ene organisatie zijn deze risico’s groter dan in de andere. Het kan daarom gebeuren dat een medewerker te maken krijgt met een beroepsziekte. Vaak kan iemand met een beroepsziekte zijn werk gewoon blijven doen, maar soms is het nodig om ander werk te gaan doen binnen dezelfde organisatie, of zelfs buiten de organisatie. Lees in deze checklist wat de rol van de OR is bij beroepsziekten.

Ziek door werk

Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening die overwegend door het werk of door slechte arbeidsomstandigheden wordt veroorzaakt. Beroepsziekten zijn vaak ‘gewone’ ziekten. Bij sommigen daarvan is het direct duidelijk dat ze voornamelijk veroorzaakt worden door het werk. Verschillende beroepen hebben hun eigen gezondheidsrisico’s, waardoor bepaalde ziekten in die beroepsgroepen vaak voorkomen. Zo is er het ‘bakkers-astma’, de ‘schildersziekte’ (OPS) of het ‘kapperseczeem’. Bij andere ziekten is het niet direct duidelijk of de aard van het beroep of de arbeidsomstandigheden de voornaamste oorzaak voor de ziekte zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor RSI en een burn-out. Voorbeelden van veel voorkomende beroepsziekten zijn klachten aan het ‘houdings- en bewegingsapparaat’ (skelet, spieren en pezen) als nek-, rug-, heup- en knieklachten, RSI (voorheen vaak de ‘muisarm’ genoemd, maar kan uitstralen naar arm, nek en schouders), overspannenheid en burn-out, OPS, long- en luchtwegaandoeningen, huidaandoeningen en lawaaidoofheid.

Beroepsziekten in cijfers

Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten maakt, in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, elk jaar een rapport op. De afgelopen paar jaar blijken steeds psychische aandoeningen, klachten aan het bewegingsapparaat en slechthorendheid door te veel lawaai de meest voorkomende beroepsziekten te zijn. De top vijf sectoren waar de meeste beroepsziekten werden geconstateerd zijn gezondheidszorg, industrie en overheid.

Langdurig verzuim komt vooral voor door psychische aandoeningen en aandoeningen van het bewegingsapparaat.

Verplicht melden beroepsziekten

Het is wettelijk verplicht beroepsziekten te melden bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). De bedrijfsarts doet de melding, maar u kunt als ondernemingsraad wel nagaan of dit consequent wordt gedaan. Zorg voor duidelijkheid over de definitie van een beroepsziekte in uw organisatie zodat dit niet open staat voor verschillende interpretaties van de bedrijfsarts of de preventiemedewerker. Vraag de bedrijfsarts regelmatig of en hoeveel meldingen hij gedaan heeft.

De melding van een beroepsziekte is anoniem. Dat betekent dat u als OR geen gegevens hiervan kunt opvragen bij het NCvB. Zorg er dus voor dat de bedrijfsarts u deze gegevens verstrekt.

Belang van de RI&E

Zet als OR of VGWM-commissie op een rij welke beroepsziekten in uw branche mogelijk voorkomen. En inventariseer dat voor uw organisatie. Betrek daar ook de RI&E bij. In de RI&E staat welke werkzaamheden een gevaar voor de gezondheid zouden kunnen opleveren. Uw organisatie moet die risico’s zoveel mogelijk voorkomen of tenminste beperken. Naar aanleiding van de RI&E wordt een Plan van Aanpak opgesteld. Hierin staat concreet beschreven welke acties de organisatie wanneer gaat doen om de risico’s verder te beperken.

Maak aan de hand van de RI&E en algemene informatie een checklist voor uw organisatie. Loop in tweetallen verschillende afdelingen van de organisatie langs en maak een rapportje. Vergelijk de uitkomsten met het Plan van Aanpak en de jaarlijkse schriftelijke rapportage en trek conclusies. Bespreek die in het overleg met de Arbo-coördinator of preventiemedewerker.

Oorzaken

Oorzaken voor beroepsziekten liggen op verschillende vlakken en het bekende rijtje van Veiligheid, Gezondheid en Welzijn (VGW) dekt dat allemaal. Voor wat betreft Welzijn kunnen oorzaken liggen in stress op het werk, eentonige en herhalende werkzaamheden, de hoeveelheid werk (te hoge werkdruk), geweld op de werkvloer of pesten. Dat levert psychische klachten op die kunnen leiden tot overspannenheid en burn-out. Uit het ‘Beroepsziekten in kaart 2016’ blijkt een derde van de meldingen om psychische beroepsziekten te gaan.

De meeste psychische beroepsziekten betreffen een burn-out. Zet als OR burn-out-preventie op de agenda.

Preventie

Als ondernemingsraad speelt u ook een belangrijke rol in preventie. Zo heeft namelijk instemmingsrecht op de aanstelling van de preventiemedewerker. Des te meer reden om in kaart te brengen welke beroepsziekten in uw generatie het meest voorkomen.

Ziekteverzuimbeleid

De organisatie is verplicht er voor te zorgen dat het werk geen nadelige invloed heeft op de gezondheid van de werknemer. Als een werknemer toch ziek wordt, moet de organisatie er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de klachten verminderen. De zieke werknemer moet worden begeleid in zijn herstelproces. Daarom bevat het Arbobeleid van de organisatie in elk geval een ziekteverzuimbeleid.

Voorlichting en periodiek onderzoek

Niet alle risico’s zijn te vermijden, al maakt een organisatie nog zo’n goed Plan van Aanpak. In die gevallen is de organisatie er aan gehouden voorlichting te geven over de risico’s van het werk én instructies te geven over veilig werken. Ook behoort de bestuurder toezicht te houden op de naleving van de instructies. Zo moeten werknemers deel kunnen nemen aan werkoverleg waarin arbeidsomstandigheden aan de orde komen.

Verder moet de organisatie in het kader van een Arbo-beleid regelen dat werknemers een periodiek onderzoek kunnen ondergaan dat gericht is op de risico’s van het werk. Niet alleen de aanstelling van de preventiemedewerker, maar ook de bedrijfshulpverlener is verplicht.

Ga als OR of VGWM-commissie na welke onderdelen van de arbozorg uw organisatie uitvoert en geef daaraan een score. Maak daarvan een overzicht en bespreek dat. Ga ook na of de huidige preventiemaatregelen werken.

Rechten en plichten

De OR heeft verschillende rechten als het gaat om arbobeleid, preventie en beroepsziekten. De Arbowet en de WOR geven de OR instrumenten om in de arbozorg van de organisatie een goede rol te spelen. En mee te doen. Zo is er het instemmingsrecht (artikel 27, WOR) rond een aantal arbozaken als de RI&E, het contract met de arbodienst en de keuze daarvan, het ziekteverzuimbeleid en maatregelen die de onderwerpen van artikel 27 betreffen. Daarnaast is er het adviesrecht (artikel 25, WOR) voor als het gaat om (arbo-)investeringen. Verder heeft de OR het informatierecht (artikel 31, WOR) en een stimulerende taak (artikel 28, WOR) rond VGWM.

Werkwijze

Uw OR heeft allerlei aanknopingspunten om met beroepsziekten aan de slag te gaan. De arbowetgeving geeft de OR een grote rol bij arbobeleid. Zo zijn bestuurder en de OR verplicht (artikel 12, Arbowet) om samen te werken bij de opstelling en de uitvoering van Arbobeleid. Via het gebruik van de WOR-rechten en werkgevers- en werknemersverplichtingen uit de Arbowet kan de OR een bijdrage aan het arbobeleid hebben. Het is dan ook eenvoudig om dit onderwerp op de agenda te zetten.